Page 151 - دستاوردهای علمی جهان ایران‌شناسی- شماره2
P. 151
در محاسبات نجومی به جای شکل القطاع است .ابوریحان آن را به نام ابوالعباس مرزبان بن رستم
بن شروین مؤلف کتاب مرزبان‌نامه نوشته است؛
تحدید نهایات الاماکن لتصحیح مسافات المساکن :این کتاب در فاصله سال‌های 408تا
416هجری نوشته شده است و موضوع اصلی آن تعیین مختصات جغرافیایی مناطق مختلف از
جمله مختصات جغرافیایی غزنه و تعیین سمت قبله برای آنجاسـت .این کتاب به فارسی ،انگلیسی
و روسی ترجمه شده است؛
ّغره الزیجات :کتاب مرجعی است که استفاد‌هکننده با کمک آن می‌توانست همه مسائل
نجومی زمان خود را حل کند و در آن تاکید بیشتر بر محاسبات علمی است تا مباحث نظری و
بدین دلیل شبیه زیج‌های اسلامی است .مباحث این کتاب شامل قواعد تقوی منگاری ،طول روز،
مکان واقعی خورشید و ماه و سیارات ،ساعت روز ،عرض جغرافیایی محل ،خسوف و کسوف،
شرایط رویت برای ماه و سیارات و ...است .نام اصلی این کتاب «کرن تلک» است که بیرونی آن
را در سال 355هجری از سانسکریت به عربی ترجمه کرده است .ویرایشی از ترجمه عربی این
کتاب همراه با انگلیسی در احمدآباد هند به چاپ رسیده است؛
فی استیعاب الوجوه الممکنه فی صنعت الاسطرلاب :بیرونی در این کتاب به بررسی انواع
و تاریخچه اسطرلاب تا قرن پنجم هجری پرداخته است .در میان رساله‌های بسیاری که در قرون
وسطا درباره اسطرلاب نوشته شـده،ایـن اثر از آثار معدودی است که ارزش واقعی دارد .در این
کتا ب ،گذشته از ساختمان اسطرلاب مـعمولی ،انـواع وسـایلی هم که در این کار مور د استفاده
قرار م یگیرد به تفصیل وصف شده است .برای سـاختن دسته دوایری که روی صفحات مختلف
حک م یشوند و داخل دستگاه قرار م یگیرند ،مقادیر عـددی داده شده است .همچنین انـواع
مـختلف و غیرمتعارف اسطرلاب ،که تا روزگار بیرونی ساخت ه شده بود ،توصیف شده است .در
مورد نظریه‌ای که ساختما ن اسطرلاب بر آن مبتنی است ،گذشته از شیوه‌ها و ویژگی‌های تصویر
جس منمای متعارف ،شیوه‌ها و ویژگی‌های انواع تـصویرهای غیرجس منما و ن اقائم بر صفحه هم
بیان شده است؛
کتاب ابی ریحان الی ابی سعید :این کتاب یک نامه مختصر است که در آن بیرونی اثبات
«شکل مغنی» را از استاد خود ابونصر عراق برای ابوسعید سجزی نقل کرده است؛
149
