Page 180 - دستاوردهای علمی جهان ایران‌شناسی - شماره 3

‫علمی‪ ،‬با دانشمندان بسياری در تماس بوده كه در نگارشهای خود از آنان نام برده و شمار آنان به‬
‫‪ ۱۱۳‬رسيده است‪ ۸۵ .‬تن از آنان برای رشيدالدين ستايش نامه نوشته اند (← رشيدالدين فضل ال ّل‬
‫همدانی‪۱۳۵۸ ،‬ش‪ ،‬ص ‪۱۴‬ـ‪ .)۳۰‬نمونه ای از مراودات علمی او با دانشمندان معاصرش‪ ،‬رساله ای‬
‫است حاوی پاسخ دو پرسش حديثی و قرآنی كه علامه حلی (متوفی ‪ )۷۲۸‬برپايه افادات‬
‫رشيدالدين تقرير كرده و در مقدمه رساله توضيح داده كه در يكی از شبها كه در محضر رشيدالدين‬
‫بوده است‪ ،‬اين دو پرسش مطرح شده و او به نيكويی و رسايی پاسخ داده است (برای متن كامل‬
‫رساله ← علامه حلّی‪ ،‬ص ‪۱۰۶‬ـ‪ .)۱۱۷‬رشيدالدين (‪۱۳۷۳‬ش‪ ،‬ج‪ ،۲‬ص ‪ ،)۱۳۰۶ ،۱۲۵۶‬غازان خان‬
‫را پادشاه اسلام ناميده است‪ .‬او حكومت مغولان را خواست خداوند دانسته و منشأ الهی سلطنت را‬
‫باور داشته است‪ .‬از نظر وی‪ ،‬دين و دولت در حكومت ايلخانيان با هم پيوند داشته است‪ .‬او نوشته‬
‫است كه غازان قضات و مشايخ را به تقوا توصيه كرد و از آنان خواست تا به س ّنت حضرت محمد‬
‫صلی ال ّل عليه وآله وسلم رفتار كنند و اگر خودش خلاف شرع اسلام رفتار كرد‪ ،‬به او گوشزد كنند‬
‫(← ‪۱۳۷۳‬ش‪ ،‬ج ‪ ،۱‬ص ‪ ،۲۹۴‬ج ‪ ،۲‬ص ‪۱۳۶۶‬ـ ‪ .)۱۳۶۷‬نظر رشيدالدين درباره شيوه حكومت‪،‬‬
‫برقراری مركزيت سياسی و احيای سنن ايرانی بود‪ .‬وزرای اين دوره‪ ،‬ازجمله رشيدالدين‪ ،‬در‬
‫بهبود وضع مردم و تثبيت حكومت می كوشيدند (رجب زاده‪ ،‬ص ‪۱۸۸‬ـ‪ .)۱۸۹‬چون رشيدالدين‬
‫در خانواده ای يهودی به دنيا آمده بود‪ ،‬به همان دين بود اما بعدها به اسلام گرويد (ابن عماد‪ ،‬ج‬
‫‪ ،۶‬ص ‪ .)۴۴‬داشتن لقب با پسوند «الدين»‪ ،‬كه در آن دوره برای مسلمانان به كار می رفت (←‬
‫و ّصاف الحضره‪ ،‬ص ‪ ،)۲۳۸‬تفسير قرآن مجيد و نيز تفسير آيات قرآن در آثار وی نيز دلايلی بر‬
‫مسلمانی اوست (← ادامه مقاله)‪ .‬پاسخ رشيدالدين بر شبهات يهوديان (← ‪۱۳۹۱‬ش الف‪ ،‬ص‬
‫‪ )۴۳۹‬خود نشانه اعتقاد قاطع او به دين اسلام است‪ .‬به نوشته شبانكاره ای (ص ‪ ،)۲۷۰‬او در دوره‬
‫اولجايتو به دين اسلام گرويد‪ .‬او در ادامه (ص ‪ )۲۷۲‬نوشته است‪ ،‬وقتی اولجايتو مذهب شيعه را‬
‫برگزيد‪ ،‬رشيدالدين به وی توصيه كرد چون مردم اهل تسنن اند‪ ،‬او نيز به اين مذهب بازگردد؛ اما‬
‫بنابر شواهد‪ ،‬رشيدالدين پيش از اين به دين اسلام گرويده بوده است؛ چنان كه پيش از آن‪ ،‬غازان‬
‫توليت موقوفات بستان سرای قصر عادليه را به رشيدالدين سپرده بود (و ّصاف الحضره‪ ،‬ص‬
‫‪۳۸۳‬ـ‪۳۸۴‬؛ نيز ← ابن حجر عسقلانی‪ ،‬ج ‪ ،۳‬ص ‪ ،۲۳۲‬قس ص ‪ ،۲۳۳‬كه وی را يهودی دانسته‬
‫است)‪ .‬رشيدالدين در نامه ای به فرزندش‪ ،‬جلال الدين (حاكم روم)‪ ،‬او را به ادای فرايض نماز‪،‬‬

‫‪178‬‬