Page 182 - دستاوردهای علمی جهان ایران‌شناسی - شماره 3

‫‪۱۳۹۱‬ش ب‪ ،‬ص ‪ .)۶۳‬در پايان كتاب‪ ،‬رساله نفايس الافكار آمده‪ ،‬كه در آن به رفع ابهامات‬
‫پرداخته و دارای ‪ ۳۶‬فايده است (← همان‪ ،‬ص ‪۲۵۴‬ـ‪ .)۳۰۱‬اين كتاب مانند مقدمه ای است بر‬
‫تفسير قرآن‪ ،‬كه رشيدالدين در انديشه آن بوده است تا آن را به اتمام رساند (همان‪ ،‬ص ‪،۲۴۹‬‬
‫مقدمه رجب زاده‪ ،‬ص چهل هشت)‪ .‬به نوشته رشيدالدين (‪۱۳۹۱‬ش ب‪ ،‬ص ‪ ،)۴۹‬چون تفسير الهی‬
‫نهايتی ندارد‪ ،‬او در طريق اختصار كوشيده است‪ .‬ابن حجر َعس َقلانی (ج ‪ ،۳‬ص ‪ )۲۳۲‬روش تفسير‬
‫فلاسفه در تفسير او را علت نسبت دادن كفر به وی دانسته است‪ .‬آقابزرگ طهرانی (ج ‪ ،۴‬ص‬
‫‪ )۲۷۴‬از تفسير رشيدی بدون ذكر اسم كتاب نام برده است‪ .‬كتاب سوم‪ ،‬سلطانيه است‪ .‬كتاب به‬
‫اصل و ذيل‪ ،‬مقدمه‪ ،‬ديباچه‪ ،‬متن و خاتمه تقسيم شده است‪ .‬رشيدالدين در آغاز كتاب‪ ،‬فوايد هر‬
‫قسمت را ذكر كرده است (← ‪۱۳۹۱‬ش الف‪ ،‬ص ‪۳۲۶‬ـ‪ .)۳۳۹‬اين كتاب شامل مباحثی چون بيان‬
‫الهام و وحی و معجزه و نبوت و رسالت‪ ،‬و در بيان مبدأ و معاد و خلود اهل بهشت است‪ .‬ذيل‬
‫كتاب دارای دو قسم است‪ .‬قسم دوم همان رساله نفايس الافكار است كه ذيل مفتاح التفاسير آمده‬
‫است (همان‪ ،‬مقدمه رجب زاده‪ ،‬ص هفده)‪ .‬كتاب چهارم‪ ،‬لطايف الحقايق است‪ .‬اين كتاب دارای‬
‫فاتحه‪ ،‬ديباچه و چهارده رساله است‪ .‬در اين اثر نيز در آغاز‪ ،‬فوايد هر قسمت آمده است (←‬
‫همان‪ ،‬ص ‪۴۳۳‬ـ‪ .)۴۶۲‬از جمله عناوين رساله ها‪ ،‬در بيان سطح و تدوير‪ ،‬تدرج و كمال‪ ،‬و در بيان‬
‫عدد است (← همان‪ ،‬ص ‪ .)۶۴۷ ،۶۰۳ ،۵۰۳‬لطايف الحقايق در ‪۱۳۵۵‬ش در دو مجلد به چاپ‬
‫رسيد‪ .‬رشيدالدين در مجموعه رشيديه از آيات قرآن بسيار استفاده كرده است (برای نمونه ←‬
‫همان‪ ،‬ص ‪ .)۱۵۴ ،۹۰ ،۳۳‬مجموعه رشيديه خود بخشی از جامع التصانيف رشيدی است‪ ،‬كه‬
‫تقريبآ همه آثار او‪ ،‬به جز برخی از رساله ها در پاسخ به پرسشهای اهل علم و تقريظهای نگاشته‬
‫علما و مكاتيب او‪ ،‬را دربرگرفته است (همان‪ ،‬مقدمه رجب زاده‪ ،‬ص بيست)‪ .‬مجموعه رشيديه در‬
‫‪۱۳۹۱‬ش با تصحيح هاشم رجب زاده در تهران به چاپ رسيد‪ .‬اثر ديگر رشيدالدين بيان الحقايق‬
‫است (← رشيدالدين فضل ال ّل همدانی‪۱۳۸۶ ،‬ش‪ ،‬ص ‪ .)۳۵۳ ،۳۵۱ ،۱۶۲‬او در رساله سيزدهم بيان‬
‫الحقايق (ص ‪ )۳۷۶‬تاريخ ‪ ۷۱۱‬را ذكر كرده است‪ .‬در آغاز‪ ،‬فوايد رساله ها ذكر شده است (← ص‬
‫‪۵‬ـ‪ .)۷۹‬رشيدالدين (‪۱۳۸۶‬ش‪ ،‬ص ‪۷۸‬ـ‪ )۷۹‬از بيست رساله ياد كرده است‪ ،‬اما كتاب كامل به‬
‫دست ما نرسيده و تنها شانزده رساله از آن چاپ شده است‪ ،‬ازجمله رساله در حروف‪ ،‬فوايد‬
‫زيارت مشاهد ]و [تربتهای بزرگان‪ ،‬و در شرح علوم معقول و منقول (← ص ‪۲۷۶‬ـ‪،۳۲۱‬‬

‫‪180‬‬